Door Jan Mars
Wageningen, 6 december 2018
Het stokje van Johan
Hij is de naamgever van een weg en een zaal, een festival, een stichting en een bibliotheek, maar wat Johan Marie van Uven nou werkelijk voor Wageningen betekend heeft, dat weet bijna niemand. De 45-jarige Historische Vereniging Oud Wageningen deed een poging Van Uven de bekendheid te geven die hij verdient. In de laatste HVOW-lezing van 2018, getiteld ‘Het stokje van Johan’, zette musicus en filmmaker Cees Mobach dit ‘multi-multitalent’, deze ‘kolossale man’ in de schijnwerper.
Johan van Uven was van 1913 tot 1950 hoogleraar wiskunde aan de Landbouwhogeschool in Wageningen. Hij was baanbrekend bij de invoering van statistiekonderwijs. Maar voor de stad Wageningen veel belangrijker was en nog steeds is, dat Van Uven een hartstochtelijk musicus was, en componist, en arrangeur. Ook was hij een talenwonder, die zeven talen sprak, waaronder Reto-Romaans en Esperanto.
Mobach vertelde in zijn muzikale lezing in de bblthk, twee avonden stampvol, vooral over de muzikale activiteiten van Van Uven. Die karakteriseerde Wageningen als ‘uit de klei getrokken’; Van Uven kwam uit Utrecht en de verhuizing naar het platteland viel hem blijkbaar zwaar. Toch had Wageningen toen een bloeiend muziekleven. Zo waren er in deze stad van 10.000 inwoners liefst twaalf koren, een mandolineorkest en de Harmonie, en verder ontelbare muzikale activiteiten in het privécircuit.
VAN UVEN WAS OOK EEN MUSICUS, COMPONIST EN ARRANGEUR
Van Uven voegde daar het zijne aan toe: de nog steeds florerende Vereniging voor Kamermuziek, en in 1919 het WSO, het Wagenings Studentenorkest, nu de Wageningse Studenten Koor- en Orkestvereniging WSKOV.
Het WSO had vooral als doel studenten lekker te laten samenspelen met Van Uven als geduldig dirigent. Omdat hij niet kon beschikken over elk gewenst instrument begon hij te arrangeren: muziekstukken aanpassen aan instrumenten die de componist niet bedoeld had. Het Van Uven Kamerorkest, een gelegenheidsensemble van twintig spelers, liet in de bblthk horen hoe dat klonk: Beethovens Ouverture Egmond zoals Van Uven die in 1921 arrangeerde. Vooral de saxofoons en het harmonium vielen hierbij op.
Van Uven, die een conservatoriumopleiding niet voltooide, was in zijn jeugd ook actief als componist. Op het programma in de bblthk stonden diverse pianostukken, een vioolsuite, een symfonisch orkeststuk en een strijkkwartet, alle speciaal voor de HVOW-lezing ingestudeerd en uitgevoerd.
Mobach is een geanimeerde verteller, die de indruk wekte nog heel veel meer te weten dan hij in zijn muzikale lezing vertelde, maar een deel daarvan kon hij kwijt in twee zelf gemaakte filmpjes.